Francois Richard
Η πρώτη περιγραφή ανήκει στον Γάλλο ιερωμένο Francois Richard, που εγκαταστάθηκε με τους Ιησουίτες μοναχούς εδώ στο δεύτερο ήμισυ του 17ου αιώνα. Δίνει πληροφορίες όπως «...το νησί είναι φτωχό. Δεν παράγει σιτηρά για να θρέψει τους κατοίκους του, παρά μόνο κριθάρι, ούτε ποτίζεται από ρυάκια ή πηγές. Αν δε βρέξει και δε γεμίσουν οι στέρνες οι άνθρωποι πεθαίνουν από δίψα, ή πίνουν νερό γλυφό από κάποια πηγάδια κοντά στη θάλασσα... Οι στέρνες σκάβονται σε στέρεο έδαφος και ύστερα ασβεστώνονται. Αλλά και τα περισσότερα σπίτια των χωριών, ή τα αγροτικά σπίτια ακόμη και οι εκκλησίες και τα ξωκλήσια είναι υπόγεια. Έτσι, πολλές οικογένειες έχουν πραγματικά πάνω από τις στέγες των σπιτιών τους τα χωράφια, τα αμπέλια και τους κήπους που καλλιεργούν... Η φτώχεια του νησιού έχει κάνει την αργία ανύπαρκτη. Όλοι, ακόμη και τα παιδιά, δουλεύουν και οι γυναίκες ξεπερνούν τους άνδρες, μια και αυτές δε σταματούν ποτέ τη δουλειά. Υφαίνουν βαμβακερά υφάσματα, αλλά ασχολούνται και με την καλλιέργεια της γης. Το μόνο πράγμα που δεν μου αρέσει σ' αυτές είναι το φόρεμά τους. Θαρρείς ότι κατάγονται από εκείνες τις αρχαίες Βακχίδες που όταν έκαναν τα όργια τους έτρεχαν στα βουνά και στα λαγκάδια με ρούχα κοντά και μπράτσα γυμνά. Το φουστάνι τους είναι τόσο κοντό που μόλις ξεπερνά τα γόνατα... Και όπως δεν θεωρούν ανάρμοστο να έχουν το στήθος τους ακάλυπτο, έτσι δεν διστάζουν, όταν δουλεύουν, να σηκώσουν τα μανίκια τους και να φανούν τα μπράτσα τους. Το καλό, πάντως, είναι ότι όταν το κάνουν αυτό, δεν πάει ο νους τους στο πονηρό...».
G.A. Olivier
Ενδιαφέροντα στοιχεία για τη Σαντορίνη, τους κατοίκους και τις ασχολίες τους δίνει στο βιβλίο του ο απεσταλμένος της Γαλλικής κυβέρνησης G.A. Olivier, γύρω στο 1800:
«Οι Σαντορινιοί είναι φιλόπονοι, ενάρετοι και εγκρατείς... Το καλύτερο προϊόν της Σαντορίνης είναι το κρασί, που είναι γνωστό με το όνομα vino santo. Η γεύση του γίνεται συνεχώς καλύτερη με την πάροδο των ετών και εξάγεται σχεδόν όλο στη Ρωσία. Οι οινοπαραγωγοί έχουν ανοίξει πελώριες θολωτές κάναβες μέσα στην άσπρη κίσηρη. Παρ' όλο που το υλικό είναι μαλθακό, η θολωτή οροφή φαίνεται πολύ στέρεη και δεν πέφτει... ».
Francesco Piacenza
Ο Ιταλός γεωγράφος περιέγραψε στο βιβλίο του που εκδόθηκε το 1688 την τοπογραφία της Σαντορίνης, με τα καστέλια της, αναλυτικά. Έγραψε για το καστέλι του Σκάρου:
«... Χτισμένο πάνω στα ερείπια μιας αρχαίας οχυρωμένης πόλης είναι σήμερα η πρωτεύουσα όλου του νησιού. Επειδή είναι πολύ ανηφορικό και είναι κτισμένο ψηλά στο πιο απόκρημνο και απομονωμένο μέρος, μπορείς να ανέβεις μόνο με μεγάλο κόπο και με τη συνοδεία έμπειρων οδηγών που σκαρφαλώνουν με χέρια και με πόδια (!)... Τα σπίτια αυτού του καστελίου δεν είναι παραπάνω από 150. Είναι στολισμένο με ένα μεγαλοπρεπή βράχο που ορθώνεται ψηλά από πάνω του προς τη μεριά του βοριά. Αυτός ο βράχος είναι ένα ισχυρό φρούριο, καλά συντηρημένο που το επισκευάζουν συνεχώς για να μη γκρεμιστεί και πέσει πάνω στα σπίτια και τους ανθρώπους και προξενήσει μεγάλη καταστροφή... »
V. Fontanier
Ένας άλλος επίσημος επισκέπτης, ο V. Fontanier, που ήρθε στο νησί το 1828 βρήκε τη Σαντορίνη σε περίοδο ευημερίας:
«... Η Σαντορίνη είναι παράδειγμα για το τι μπορεί να καταφέρει η επιδεξιότητα των ανθρώπων. Το νησί αυτό δεν παράγει παρά μόνο κρασί και παρόλα αυτά κανένα άλλο μέρος στο Αρχιπέλαγος δεν έχει με τόση αφθονία ό,τι χρειάζεται για να ζήσει κανείς καλά. Κανένα άλλο μέρος δεν είναι τόσο προηγμένο και δεν είναι πιο κοντά στην Ευρώπη από τη Σαντορίνη...».
* Στοιχεία από το κείμενο του Ιερώνυμου Δελένδα με τίτλο «Ταξιδιώτες του 17ου και 19ου αιώνα στη Σαντορίνη», από το βιβλίο του Ι.Μ.Δανέζη «Σαντορίνη, Θήρα, Θηρασιά, Ασπρονήσι, Ηφαίστεια». Διευθυντής Έκδοσης Εμμ. Α. Λιγνός.